Y zeilen is een zeilevenement voor historische bedrijfsvaartuigen op het IJmeer voor Amsterdam. Vóórop staat het plezier in het varen met deze schepen. Voor beginnende zeilers is het Y zeilen een aanmoediging om het zeilen met een historisch schip te proberen of te verbeteren, doorgewinterde zeilers biedt het een mogelijkheid om zich te meten met anderen. Het Y zeilen wordt al sinds 1992 georganiseerd. Traditioneel in het eerste weekend van september.
‘Het begon eigenlijk met een opmerking van Hanneke de Gooijer naar Jim Roth. Hanneke zeilde samen met haar man en hun klipperaak Maria mee met verschillende wedstrijden waar grote, niet beroepsmatig varende, historische schepen meededen en vond het vreemd dat er in Amsterdam niet zo’n wedstrijd was. Roth was de voorzitter van de Vereniging Museumhaven Amsterdam (VMA) en vond het leuk om iets te organiseren voor zijn leden. Toen ik dat hoorde heb ik gezegd dat ik wel mee wilde doen.’ Aan boord van Luxe motor Janna in Amsterdam woont Titus Dekker met zijn gezin. Hij is vanaf het begin betrokken bij het Y zeilen en vertelt enthousiast over het evenement dat hij, met een korte onderbreking, al jaren samen met een andere groep mensen organiseert.
Autoboot
‘Het idee was om de schepen die normaal aan de kade liggen tegenover het scheepvaartmuseum, ook eens een keer te zien zeilen in een stadse omgeving. Om het publiek enthousiast te maken, liep de route in eerste instantie achter het Centraal Station langs; dan zouden veel mensen de schepen zien zeilen.’
Voor de toeschouwers werd een oud pontveer geregeld dat de wedstrijd van dichtbij te zien was. En Dekker ging mee als gids: ‘De mensen aan boord zien de helft of nog minder dan de helft, als je meegaat en uitleg geeft over de wedstrijd en de schepen zien ze veel meer.’
De wedstrijdbaan is altijd in en rond Amsterdam geweest. Er is gezeild van de Oranje sluizen naar Zaandam en van pontje Buitenhuizen en weer terug naar Amsterdam, maar door de drukte en enkele bijna-ongelukken werd dat niet meer verantwoord, ondanks de schitterende plaatjes die het opleverde. Dekker: ‘Een grote autoboot met de naam City of Amsterdam toeterde vijf keer en sloeg tegen de regels in toch de haven in en maakte dat de zeilen nog nooit zo snel naar beneden waren gekomen.’
Een korte affaire met het Open Haven Podium op het Java eiland werd geen succes: de start was nog steeds op het IJ, maar de enthousiaste zeilers vonden weinig begrip aan de kades waaraan ze lagen. Ironisch genoeg wil het organiserend comité van de Havendagen nu een meer nautisch karakter meegeven aan het evenement.
IJburg
Een vaste stek is er pas sinds vanaf 2004. Dan wordt er voortaan vanaf de Cas Oorthuiskade op IJburg gezeild. ‘Je moet een plek hebben waar je goed kunt zeilen. Begin jaren negentig waren er veel problemen op het IJ en op het Noordzeekanaal moet je heel veel uitwijken. In 1999 zijn we voor het eerst op het IJmeer gaan varen. Eerst nog vanaf Durgerdam, later vanaf het eiland-in-wording.
Het was pionieren op IJburg. In het begin was er voornamelijk opgespoten zand. ‘De eerste keer dat we gingen zeilen vanaf IJburg was er bijvoorbeeld nog geen kade. We moesten iets creëren waardoor de schepen aan een soort steiger konden liggen. Viavia kwamen we bij een bedrijf dat dekschuiten met stutpalen verhuurde. Dat was een leuk experiment. Het toenmalige projectbureau van IJburg was helemaal enthousiast en zegde toe om de huur van de pontons te betalen.
Twee pontons werden op het strand van Blijburg gevaren en met ankers vastgezet en daaraan lagen de deelnemende schepen.
Ton Krom met de Maria lag als laatste en had voor de zekerheid ook nog zijn stokanker over boord gegooid. De volgende morgen bleken we met zijn allen aan het anker van de Maria te hangen! Met de schepen die toen wakker waren hebben we de pontons weer het strand op gevaren.’
Het was pionieren op IJburg. Dekker haalt ter illustratie van de begintijd wat foto’s en paparassen te voorschijn. Een mobiele keuken in een bus zorgde in 2005 voor de schippersmaaltijd en het isolatiemateriaal van de te bouwen woningen diende als meubilair om op te zitten en van te eten.
Beginnen
Wat Y zeilen als wedstrijd uniek maakt is dat het plezier in het varen voorop staat. Naast snelle en bekende wedstrijdschepen als klipperaak Maria van Ton en Hanneke Krom, de zandaak Doch e doch van Annemarie XXXX en hevelaak Jan Krul van Pampus Groep Muiden (scouting), doen er mensen mee die net beginnen in allerlei opzichten. Beginnen met wedstrijdzeilen of beginnen met wonen op en met de verbouwing van het schip. Dekker: ‘In eerste instantie was het IJ zeilen een VMA activiteit: de meeste schepen die meededen waren VMA schepen; de eigenaren waren bijna allemaal ervaren zeilers. Vanaf 2000 zie je andere deelnemers komen. Die hebben een schip gekocht en ontdekken dan pas hoe het eigenlijk werkt. Ze hebben minder ervaring en nemen een ervaren bemanning mee om de kneepjes van het zeilen met een grote platbodem te leren. En dat is ook het leuke van Y zeilen. Het is niet alleen voor ervaren zeilers, maar ook voor de beginner. Je kunt ervaring opbouwen en ervaring uitwisselen. Iedereen krijgt commentaar maar ook advies.’
Dat er geen charterschepen meevaren is een bewuste keuze. ‘Dat zijn toch mensen die veel varen en daar is al veel meer voor georganiseerd.’
Kratje IJ-bier
Op de wedstrijdbaan rondom Pampus wordt gestreden om de befaamde Y-bel.
Het parcours bestaat uit een half-windse, een voor de windse en een kruisrak. Het maximale wedstrijdgebied vormt de driehoek IJburg, de Pampusvaargeul en de vaargeul naar het Gooimeer.
De Y-bel wordt gewonnen door het schip dat het snelst het wedstrijdparcours heeft afgelegd: en alleen het snelste rondje dat tussen 12.00 en 16.00 uur wordt gezeild telt. Dekker: ‘Als er iets misgaat, heb je altijd nog een kans’. En al jaren is een kratje bier van brouwerij ‘t IJ de troostprijs: aanvankelijk ingesteld voor het langzaamste schip, nu voor de degene met de meeste pech.
Sinds 2007 schenkt bunkerschip Neerlandia 200 liter diesel voor het langzaamste schip.
Apart aan Y zeilen is ook dat deelnemers niets betalen voor deelname aan de wedstrijd. ‘We willen mensen eerder iets geven dan dat het iets kost. Het is niet een commercieel maar juist een gemoedelijk evenement en dat willen we zo houden. Want dat geeft het ook de charme.’
En het allerleukste van het Y zeilen? Dekker glundert: ‘Dat als ik vrijdagmiddag losgooi om naar IJ burg te varen en dat ik in de sluis al mensen tegen kom. En dat er schepen liggen aan de kade waar het de volgende dag allemaal gaat beginnen. En dan vooral het gevoel van: het is weer gelukt, het gaat weer gebeuren!’ En daarna op zaterdagmorgen: toch het wat zenuwachtige sfeertje voor de wedstrijd.’
